Phân tích bài thơ “Nhàn” của Nguyễn Bỉnh Khiêm
Bài làm
Nguyễn Bỉnh Khiêm là một nhà Nho có tài, một vị quan thanh liêm lỗi lạc. Ông đã có nhiều đóng góp cho triều đình, nhưng thời cuộc rối ren, ông trở về sống ẩn dật ở quê nhà. “Nhàn” là bài bài được ông sáng tác trong khoảng thời gian đó.
Giữa cảnh triều đinh mục nát, ông lui về với cảnh nhà hạ:
“Một mai một cuốc một cần câu
Thơ thẩn dầu ai vui thú nào”
Cuộc sống của ông mộc mạc, giản dị. Không có người bầu bạn, nhưng ông vẫn đang vui với những thú vui của riêng mình: làm vườn, câu cá… Ông không quan tâm đến xung quanh, mặc cho thế sự cuộc đời. Đối với ông cuộc sống của ông lúc này thật đáng sống.
Ta dại , ta tìm nơi vắng vẻ
Người khôn người dến chốn lao xao
“Nơi vắng vẻ” chính là nơi thôn quê yên tĩnh nơi ông đang sống. “Chốn lao xao” ám chỉ thành thị, chốn quan trường đầy rẫy những thị phi. Lẽ thường, con người vẫn hay chọn cho mình lợi ích vật chất, giành giật, bon chen vinh hoa, phú quý. Nhưng ông thì ngược lại. Tự nhận mình “dại”, từ bỏ bổng lộc vua ban mà sống tại vùng quê nghèo. Ông không muốn bị muốn bụi bặm của xã hội nhiễu nhương vấy bẩn. Đó thực sự là cái “dại” của bậc đại nhân.
Là người yêu nước thương dân, chọn cho mình lối sống ẩn dận dẫu có làm tâm ông thanh sạch nhưng lại không yên. Ý thơ có gì đó mỉa mai chê trách những kẻ tham lam, ham muốn vinh hoa. Cùng với đó, phảng phất nỗi niềm bất lực của chính ông với thời cuộc. Quant ham, vua bạc nhược, nhân dân lầm than, ông không thể nào xoay chuyển được thời thế. Ông đành buông xuôi tất cả để sống cuộc sống bình lặng.
Làng quê thanh bình mang đến cho ông những thú vui tao nhã khác nhau vào mỗi mùa quanh năm:
Thu ăn măng trúc, đông ăn giá
Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao
Ông sống cuộc sống giản dị, đạm bạc. Mùa nào thức nấy, ông thuận theo ý trời, hòa nhập cùng thiên nhiên đất trời. Ở ông toát ra một dáng vẻ ung dung, điềm đạm giữa thời cuộc rối ren.
Rượu đến cội cây ta sẽ uống
Nhìn xem phú quí tựa chiêm bao.
Hai câu thơ trên được tác giả dựa theo điển tích Trung Hoa nói về cái hư ảo, không thực chất, qua nhanh, có cũng như không, có đấy mà tan ngay đấy của giàu sang phú quý. Ông coi thường, xem nhẹ giàu sang phú quý, xem đó chỉ là trong chốc lát. Ông ung dung tự tại ngồi dưới gốc cây uống rượu mà xem thế sự cuộc đời. Ta tưởng như ông như một vị tiên ông đang ngồi trên cao nhìn xuống dương gian vậy.
“Nhàn” là một bài thơ chứa đựng nhiều tâm sự của nhà thơ về cuộc đời. Là một người hết lòng vì dân vì nước nhưng gặp cảnh thị phi nhiễu nhương, ông chọn cho mình cách sống ẩn dật để giữ tâm hồn mình được thanh cao, trong sạch. Vẫn còn có phảng phất trong ý thơ nỗi đau đáu hướng về nhân dân lầm than, đói rét của ông.
